Japan Lirnghing, Tsunami Tuifawn, Nuclear Power Bawm Puak leh Thu Leng Vel

18/03/2011 07:27

Ni 11 March 2011, Zirtawpni – Japan sana dar 2:46 pm khan Indopui II-na zawh(1945) hnua Japan rama chhiatna nasa ber chu Japan hmarchhak Sedai bul hnai Tōhoku bialah a thleng a, khawvel a barakhaih nasa hle a nih kha. Tōhoku bial chhung Oshika khawmual chhak lam 81 miles (130 kilometers) ah 9.0 Richter scale (mi thenkhat chuan 8.0 an ti)-a na lirnghing a che a, kangmei nasa tak a chhuak a, lei a khi kak thuai thuai a, 10-meter (33-ft) zeta sang Tsunami fuifawn lo chhuakin, chu chuan mihring chenna hmun leh ram chimin a vai hma hmiah hmiah a, nunna tam tak an chan a, hliam leh bo tam tak an awm a, mi tam takin in leh lo an chan a, mi maktaduai telin power an hmu lo. He thu buatsaih a nih mek lai hian, mi 5300 aia tlem lo an thi tawh a, mi 10000 vel an la bo, niin Japan sorkar thuchhuak chuan a tarlang.

Khawvel economy lian ber pathumna chelhtu Japan mipuite chu mangang leh lungngaiin an rum a, khawvel ram hrang hrang 92+ te chuan Japan chu tanpui an inhuam thu an sawi. Ram hrang hrang atanga mi thiam, mi thil tithei, pawlho leh mimalte chuan kawng hrang hrangin Japan unau chhiat tawkte tanpuiin hma an la mek.

Nuclear Power Bawmpui (Plant/Reactor) Puak leh Hri Tha Lo

Ni 12 March 2011, Inrinni-ah Lirnghing sawi nghawng avangin Tōhoku bial huam chhung- Fukushima khawpuia awm Nuclear Power tha khawlkhawmna bawm (Nuclear Plant/Reactor) pakhatna a puak a, ni 14-ah bawm pathumna leh ni 15-ah bawm pahnihna te a puak chhunzawm leh. He thu buatsaih mek lai hian bawm palina pawh sat namen lovin a sa a, puak thei mai dinhmunah a ding mek a ni(Heta ‘Puak’ tih hian ‘keh dur’ lam a sawi tumna a ni lo a, a chhung sa lutuk atanga a pawmpui rawn tawn tlanga tui hu leh mei khu rawn irh chhuak phawk phawk, a kawk). Japan chuan he’ng Nuclear Plant te hi tih daih tumin, chung lam leh hnuai lam atangin tui a leih ngat ngat a. Nunna atana dinhmun derthawng tak boruak tha lo karah thian chhan thih ngam Japan mi huaisen rual mi 100 velin he Nuclear Plant hi tui-in an chik reng a, chung lam atangin thlawhna-in tui an thlak reng bawk. Nimahsela, Nuclear leh a bungrua sa lutuk tawh chu tui-in a ti-dai zo kher ang em? tih hi mi thiamte inzawhna a la ni hrih.

Fukushima Nuclear Plant puak hian atom zung sa lutuk (radiation) chu tui hu leh meikhu angin a phuh (leak) chhuak chiam a ni. ‘Radiation’ hi a nasat viau chuan acid ruah te hial surtir theitu, mihringte hriselna atana boruak tha lo siama cancer te hial thlen thei, boruakah kum tam tak chhung cham bangin natna hrang hrang thlen theitu, tui-a a luhin tui  tibawlhhlawhtu, leia a tlakin thlai leh hnim leh ramsate a tikhawlo theitu a ni. Fukushima Nuclear Plant puak atanga irh chhuak ‘radiation’ vang hian khawvel ram hrang hrang mipuite chu an hlauthawng hle a, Taiwan, Philipines, South Korea leh ram tam tak chuan Japan atanga chhuak ei-in leh thil bungrua reng reng an rama lak luh a nih dawnin, uluk taka en fiah hmasak turin thu an rel.

Asia khawmual mipuite mai bakah, Nuclear hri hlauhawmzia hrechiang em emtu America mipuite pawh an hlauthawng ve hle a, ni 15 March 2011 khan America-ah ‘radiation laka invenna damdawi’ mum 300,000 vel lai hralh chhuah a ni!

Japan sorkar chuan, “ ‘Radiation’ hi a chhuak tam tehchiam lo a, hlauhawm tham lutuk a ni lo. A chhuahna hmun atanga 30 kilometers huam chhungah chauh a hlauhawm. Hmun hla lutuk a thleng thei lo,” a ti a, a chhuahna hmun atanga 30 kilometers-a hla ah insaseng tura mipuite chahin, hmun ral him zawkah mi tam tak a sawn chhuak. Tin, Japan sorkar chuan, ‘radiation’ chhuahna chhehvel khua-a awm mipuite chu inchhunga tawm tlat tur leh ruah do lo turin a chah.

Washington State Department of Health thusawitu chuan, Japan leh America chu 5,000-6,000 miles vela inhlat a ni a, ‘radiation’ chungchangah hlauhthawn tur engmah a awm loh thu leh invenna damdawi buaipuia at so lo turin mipuite a chah.

India ram Minister of State for Science & Technology Ashwani Kumar chuan Japan nuclear radiation tuihu chu Japan khaw-chhak zawnga a kal thu a sawi a, ‘India ram chu Japan atanga km 6,500 zeta hla a nih bawk avangin he radiation hi hlauh tur a awm lo,’ a ti a. Ruah chuan radiation hu (radation vapour) pai mahse, India ram a thlen hmain tuifinriat chungah an tlak zawh vek tur thu minister chuan a sawi.

Asia ram hrang hranga SMS leh Email thu lengvel – ‘Radiation’ chu Asia ram tan a hlauhawm thu te, natna hrang hrang, cancer thleng a thlen theih thu te, ruah a sur hunah pawh mipuite pawn chhuah loh a pawimawh thu te, chhuah dawn pawhin nihliap emaw raincoat emaw hak ngei ngei a tul thu te, ‘BBC chuan a ti’  tia thu darh chiam chu dawt a nih thu, BBC chuan a sawi. BBC chuan chutianga Japan ram thenawm leh Asia ram hrang hrangte tan he ‘radiaton’ hi a hlauhawm thu, a tihchhuah loh thu a sawi.

Fukushima Nuclear Plant puak atanga ‘nuclear radiation’ hian eng chen nge nghawng a neih dawn? tih chungchangah mi thiamte lung a rual lo hle a, IAEA leh USA mi thiamte leh ram danga mi thiamte pawhin hemi chungchangah hian ngaihdan leh rin dan fumfe tak an la siam ngam lo a, khua rei an nghak ve ngawt niin a lang.

Japan hian ni 6 & 9 August 1945 khan, Hiroshima leh Nagasaki khawpuiah America Nuclear Atomic bomb a lo tuar tawh a, Nuclear hri tha lo tuar hmasa ber ram a ni. Kha Nuclear hri tha lo kha kum tam tak chhung mipuiten an tuar a, Hiroshima leh Nagasaki-ah natna hrang hrang a leng a, zeng leh piangsual an tam em em phah bawk a ni.

Japan-ah hian Nuclear Power Plant 54 a awm a, US nen inkawpin siam belh tum mek a ni a, nimahsela, tun tum thil thleng avang hian siam belh a nih hrih dawn loh thu, Japan sorkar chuan a sawi. Hiroshima bomb tuartu, kum 82-a upa putar pakhat chuan, “Japan chuan Nuclear hri tha lo vawi thumna kan tuar leh ta. Tun tum tawrhna hi chu keimahni siam ngei a ni,” tiin lungchhe takin a sawi a, “Japan ram hi Nuclear tha chakna tel lovin a awm thei lo a, mahse, a hman danah kan fimkhur a tul takzet a ni. Tuna kan Nuclear Power Plant neihsa ho hi uluk taka enfiah a enkawl a tul a ni,” a ti bawk.

Japan-a thil thleng avang hian China leh Spain chuan an Nuclear Power Plant te uluk lehzuala enfiah leh enkawl turin hma an la nghal bawk.

2011 Japan Lirnghing - Chhiatna Hautak Ber  

2011 Japan lirnghing leh a nghawng hi khawvel chhiat tawh zinga senso hautak ber tura ngaih a ni. Mi thiamten an chhut danin, tun tum Japan chhiat tawh buaipui leh intundin leh nan hian U.S. dollar tluklehdingawn 170 ($ 170 billions = 14 trillion yen ) aia tlem lo sen ral a ngaih an ring. Kum 2005-a America Gulf Coast leh New Orleans khawpuia Katrina thlipui vanga chhiatna thleng kha mihring siam chawp ni lo, leilung her vel atanga chhiatna thleng tawh zingah senso hautak ber a la ni hrih. Katrina thlipuiin a nuai chhiat siam that leh tun din that lehna atan  $123 billion sen ral a ni. 2011 Japan chhiatna hi 2005 America chhiatna ai khan senso tam zawk tura chhut a ni tihna a nih chu(h)!

Thulakna: Times Magazine, The New York Times, BBC, CNN, Fox, Atlantic, Quantum Dairies, WS Today, Wikipedia, Youtube

Comments

No comments found.
 

Contact

Search site

 

 

NGAIHDAN

THU KAM HNIH KHAT


ShoutMix chat widget

 

TLAWHTUTE


counter globe

 

MIZO LEH ENGLISH THUFIAHNA

Freelang Dictionary
MIZO => ENGLISH :
ENGLISH => MIZO :

Whole word

 

ZOTUI THIANG WEBSITE

https://zotuithiang.webnode.com

 

ZOTUI THIANG GROUP(MAIL)

Google Groups
Subscribe to Zotui Thiang Group
Email:

 

ENG WEBSITE ATANGIN NGE HETAH?

 

MizoMizo Kan Nih Kan Lawm E